Oorlog in het land van de ochtendkalmte

Regelmatig horen we in het nieuws over de diplomatieke spanningen tussen Noord- en Zuid Korea. Wanneer men kijkt vanuit het perspectief van een Koreaan in het jaar 1945, dan was het ondenkbaar dat Korea zich ooit zou opsplitsen in twee rivaliserende helften. Want Korea, het land van de ochtendkalmte, was juist net bevrijd van de Japanse overheersing. Maar de ideologische strijd die ontluikte op het wereldtoneel - de Koude Oorlog - bereikte Korea in de vorm van een bloedige oorlog.

De oorzaken van het Koreaanse probleem gaan terug tot het begin van de twintigste eeuw. De imperiale ambities van het Japanse keizerrijk leidden in 1910 tot de annexatie van het Koreaanse schiereiland. Daarvoor leefden de Koreanen in relatieve autonomie als een vazalstaat van China. Korea was interessant voor Japan vanwege de natuurlijke rijkdom en strategische ligging. Het schiereiland vormt een soort springplank naar de rest van Azië voor mogendheden afkomstig uit de Pacifische Oceaan, en andersom biedt Korea een goede toegang tot de Pacifische wateren. Hierdoor was Korea meerdere malen in de geschiedenis het doelwit voor de expansiedrang van anderen.

De val van Japan

Een halve eeuw leefden de Koreanen onder Japans bewind. De Japanners regeerden met harde hand en regelmatig was er sprake van een regime van terreur. In de Tweede Wereldoorlog kwam het keizerrijk Japan ten val, nadat de Amerikaanse vloot de strijd op de oceaan had gewonnen, de Chinezen zich succesvol verzetten tegen de Japanners op het vasteland van Azië en de Russen hun opmars begonnen richting Korea. De Koreanen waren enthousiast. Ze dachten eindelijk een onafhankelijk land te kunnen vormen. Het liep anders, nadat Japan op 15 augustus 1945 capituleerde.

Korea opgesplitst

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog bereikte het Rode Leger de Koreaanse grens. Amerika zinde dit niet, en stuurde snel een leger om Korea vanuit het zuiden te bevrijden van de Japanners. De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten zagen veel strategisch belang in het Koreaanse schiereiland en wilden voorkomen dat de ander het voor zichzelf kon opeisen. Toen Russische en Amerikaanse soldaten elkaar tegen kwamen ergens in centraal Korea, besloten de twee grootmachten om het land onder elkaar te verdelen met als scheidslijn de 38e breedtegraad (ongeveer dwars door het midden). Het bleef niet bij een vredige verdeling van invloedssferen. In Zuid-Korea kwam er een autoritair regime onder leiding van Syngman Rhee, terwijl Noord-Korea naar communistisch model werd ingericht met Kim-Il-Sung als leider. Deze regimes werden aangesteld door respectievelijk de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

De Koreaanse Oorlog

Er waren nu twee Korea's, met twee tegengestelde ideologieën. Na vijf jaar vol spanningen kwam er een oorlog die de hele wereld aanging, de Koreaanse Oorlog. Zowel de Noord-Koreaanse dictator als de Zuid-Koreaanse president waren gebrand op het unificeren van Korea onder de eigen vlag. Op zondagochtend, 25 Juni 1950, viel Noord-Korea in een massaal offensief Zuid-Korea binnen. Het mondde uit in een wrede oorlog, met meer dan twee miljoen dodelijke slachtoffers. 

Internationale dimensie

Al gauw kreeg het conflict in Korea een internationale dimensie. Een resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties veroordeelde de invasie van de Noord-Koreanen. Vervolgens steunden de Verenigde Staten samen met andere westerse landen de militaire inspanningen van het Zuid-Koreaanse regime. De Sovjet-Unie en China stonden op hun beurt achter communistisch Noord-Korea. Sovjet materiaal en Chinese troepen werden ingezet aan Noord-Koreaanse kant, terwijl veel westerse landen troepen stuurden naar Zuid-Korea, waaronder Nederlandse soldaten. 

Wapenstilstand

Op militair vlak ontstond er een heuse patstelling rondom de 38e breedtegraad. De oorlog duurde uiteindelijk voort tot in 1953 en eindigde in een wapenstilstand zonder vredesverdrag. Korea lag er verwoest bij, zonder dat er iets veranderd was aan de opsplitsing. Een Afrikaans spreekwoord leek van toepassing: "Wanneer twee olifanten vechten, dan lijdt het gras". De ideologische rivaliteit tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten bracht de Koude Oorlog naar Korea. Bovenop het gras van Korea beukten de olifanten tegen elkaar op. De Koreaanse Oorlog was in feite het eerste militaire conflict van de Koude Oorlog. Nu zijn de olifanten weg, maar het gras is nog niet genezen. Of Korea ooit weer één land zal worden, is een hamvraag voor de één-en-twintigste eeuw. 

Bronnen:

- Nahm, A.C., Introduction to Korean history and culture (1993).

- Matray, J.I., ‘Revisiting Korea. Exposing myths of the Forgotten War’, Prologue Magazine 32 (2002).

- Stueck, W., The Korean War. An international history (Princeton 1995).

De Koreaanse Oorlog: Op weg naar het front, en er vandaan.